Badania dotyczące partycypacji publicznej na poziomie jednostek samorządu terytorialnego, zrealizowane w ramach projektu „Decydujmy razem”, jednoznacznie wskazują, że poziom zaangażowania w procesy decyzyjne jest uzależniony (między innymi) od wieku badanych. Grupami wiekowymi, w których aktywność ta jest wyraźnie niższa od pozostałych, są osoby młode (do 24. roku życia) oraz osoby powyżej 65. roku życia. Warto przy tym podkreślić, że problem wykluczenia społecznego seniorów może się nasilać: według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego, osoby powyżej 65. roku życia będą stanowić blisko ¼ polskiego społeczeństwa w roku 2035. Jak na razie, lokalne działania podejmowane wobec seniorów są rozproszone i sprowadzają się przede wszystkim do działań o charakterze opiekuńczym. Wypracowanie instrumentów, które umożliwią seniorom angażowanie się w życie społeczności lokalnej i zachęcą do partycypacji publicznej jest więc istotnym wyzwaniem stojącym przed władzami publicznymi.
Jedną z funkcjonujących obecnie form włączania osób starszych w procesy decyzyjne w jednostkach samorządu terytorialnego są tzw. rady seniorów, pełniące rolę ciał opiniodawczo–doradczych i reprezentacji interesów osób starszych wobec władz samorządowych. Instytucja ta nie ma jednak ustawowego umocowania. Tryb powoływania i funkcjonowania rad seniorów regulują uchwały samorządowych organów stanowiących, a kandydatów do rady wskazują m. in. organizacje obywatelskie działające na rzecz osób starszych. Rady powstają zatem spontanicznie, jako „oddolne” inicjatywy mieszkańców lub lokalnych władz. Warto przypomnieć, że w 2009 roku pojawił się projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, w którym podjęto próbę ujęcia funkcjonowania rad seniorów w ramy prawne. Nowelizacja nie doszła jednak do skutku. Do tego pomysłu powrócili niedawno posłowie zrzeszeni w klubie Platformy Obywatelskiej. Dnia 24 maja bieżącego roku odbyło się posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Uniwersytetów Trzeciego Wieku, w trakcie którego rozmawiano o inicjatywie legislacyjnej w sprawie gminnym rad seniorów; 28 maja projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, zawierający regulację dotyczącą rad seniorów, trafił do laski marszałkowskiej.
W projekcie przewidziano dodanie do ustawy o samorządzie gminnym art. 5c; ust. 2 tego przepisu przewiduje, że rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk seniorskich, może utworzyć gminną radę seniorów mającą charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Na wniosek organu jednostki pomocniczej lub zainteresowanych środowisk seniorskich, możliwe byłoby również utworzenie rady seniorów jednostki pomocniczej (dzielnicy, osiedla itp.). Gminne rady seniorów miałyby się składać z przedstawicieli grup seniorów, organizacji pozarządowych, zainteresowanych środowisk seniorskich oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku. Statut, tryb wyłaniania składu oraz kompetencje i zasady działania rady seniorów określałaby rada gminy w drodze uchwały. Dzięki temu, zasady funkcjonowania poszczególnych rad będą optymalnie dopasowane do zwyczajów i potrzeb danej społeczności.
Jak zaznaczają autorzy projektu, „dotychczas w Polsce powstało kilkanaście rad seniorów, jednak w wielu gminach inicjatywy zainteresowanych środowisk seniorskich napotykają na opór władz samorządowych, które odmawiają ich powoływania wskazując na brak bezpośredniej podstawy prawnej. Przewidywanym skutkiem ustawy będzie wzrost zainteresowania rad gmin powoływaniem gminnych rad seniorów, co wpłynie pozytywnie na zwiększenie udziału osób starszych w zakresie współdecydowania o sprawach lokalnych. Projektowana podstawa prawa zapewni, że działania rad gmin będą mieć charakter spójny i służący pobudzaniu aktywności obywatelskiej seniorów w społeczności lokalnej.”
Z końcem maja projekt został skierowany do zaopiniowania przez sejmowe Biuro Legislacyjne i Biuro Analiz Sejmowych. O postępach prac nad tą istotną z punktu widzenia tematyki partycypacji publicznej seniorów nowelizacją będziemy informować na bieżąco na łamach naszego biuletynu.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym
Autor: Anna Krajewska
Źródło: www.samorzad.lex.pl, www.sejm.gov.pl
Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
