Referenda lokalne dotyczące odwołania władz samorządowych są w ostatnich miesiącach częstym tematem w mediach. Referenda są jednak też narzędziem podejmowania innych istotnych decyzji dotyczących mieszkańców. Zgodnie z ustawą o referendum lokalnym, jest to sposób wyrażenia przez mieszkańców woli, m.in. co do sposobu rozstrzygania sprawy mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki samorządu oraz w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę mieszkańców. W obecnej kadencji samorządu organizowano referenda w najróżniejszych kwestiach.

Przykładowo, referendum lokalne w gminie Gołcza miało bezpośrednie przełożenie na decyzje władz. W tej gminie mieszkańcy wypowiedzieli się w sprawie budowy farm wiatrowych. Ponieważ referendum było ważne, a mieszkańcy zdecydowanie opowiedzieli się przeciwko budowie takich farm w gminie, władze gminy zapowiedziały zaprzestanie prac nad zmianą planów zagospodarowania przestrzennego, które miały umożliwić budowę takich obiektów. Szybkich efektów swojej decyzji nie zobaczą natomiast mieszkańcy gminy Bystra-Sidzina gdzie zorganizowano referendum dotyczące budowy kanalizacji i wyboru jej systemu. Referendum to było ważne, ale jak stwierdziły władze gminy nie ma na razie ani pieniędzy na inwestycję, ani nawet jej projektu.

Częstym tematem referendów lokalnych była likwidacja straży miejskich. Takie referenda odbyły się m.in. w Pszczynie i Wodzisławiu Śląskim, ale były nieważne ze względu na zbyt niską frekwencję wyborczą. Referenda na ten temat próbowano też przeprowadzić w Rybniku, Żywcu, Bydgoszczy i Iławie. W tym ostatnim przypadku mimo, że inicjatorom udało się zebrać wymaganą liczbę podpisów, wojewoda uchylił z przyczyn formalnych uchwałę rady miasta w sprawie przeprowadzenie referendum. Powodem była wada pytania referendalnego, w którym miano zapytać mieszkańców Iławy czy są za likwidacją straży miejskiej w styczniu 2013 r., w sytuacji kiedy referendum planowane było na marzec br. Wojewoda uznał więc, że w przypadku skutecznego referendum doszłoby do złamania zasady niedziałania prawa wstecz.

Odbywały się też referenda dotyczące powołania nowej gminy - tak było w Świerklanach, gdzie przeprowadzono referendum na temat odłączenia od tej gminy sołectwa Jankowice i utworzenia z niej nowej gminy oraz w gminie Księżpol, gdzie chciano podziału dotychczasowej gminy i wydzielenia nowej gminy Majdan Stary. Oba referenda okazały się nieważne ze względu na zbyt niską frekwencję.

Ponadto mieszkańcy wypowiadali się w sprawie prywatyzacji miejskiej spółki ciepłowniczej (Białystok), powstania kopalni kruszywa (gmina Ińsko) oraz w kwestiach właścicielskich szpitala (powiat kwidzyński).

W wielu przypadkach referenda – zarówno te dotyczące odwołania władz jak i o innej tematyce – są nieważne ze względu na niską frekwencję wyborczą. Niestety, często wynika to z faktu, że władze samorządowe nieprzychylne tematowi referendum koncentrują się przede wszystkim na zniechęceniu mieszkańców do udziału w nim, zamiast merytorycznie przekonywać do swoich racji.


Autor: Adam Sawicki

Źródło: Serwis Samorządowy LEX


Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.