W październiku 2010 r. informowaliśmy o inicjatywie posłów lewicy, którzy przygotowali projekt ustawy o spółdzielniach uczniowskich. Pomysł wydawał się dobry. Jego realizacja potencjalnie mogłaby przyczynić się do zwiększenia aktywności młody ludzi i ich uczestnictwa w życiu publicznym. Warto przy tym nadmienić, że kwestię spółdzielni uczniowskich próbowano już kilkakrotnie uregulować, przy okazji zmian w ustawie prawo spółdzielcze.

Wspomnijmy tylko, że spółdzielnie uczniowskie mają długą tradycję i są tworzone także bez specjalnej ustawy. Powstają w oparciu o przepisy ustawy prawo spółdzielcze oraz porozumienie wypracowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Krajową Radę Spółdzielczą, które określa wzorcowy statut takiej spółdzielni i definiuje ją jako organizację wewnątrzszkolną, bez osobowości prawnej.

Projekt posłów SLD zmierzał do tego, aby spółdzielnie uczniowskie zyskały ułomną osobowość prawną i w ten sposób stały się odrębnymi podmiotami, mającymi również względnie dużą autonomię w relacjach ze szkołą. Wedle zamysłu projektodawców spółdzielnie uczniowskie mogłyby też m.in. prowadzić działalność gospodarczą (i pośrednio przez fakt zyskania ułomnej osobowości prawnej, stawałyby się przedsiębiorcami), wydawać oświadczenia woli (także dotyczące spraw majątkowych) oraz prowadzić szkolne kasy oszczędności. Byłyby to więc organizacje o relatywnie dużych możliwościach działania.

Tym razem ustanowienie spółdzielni uczniowskiej jako zupełnie odrębnych bytów prawnych prawdopodobnie znów się nie uda. Projekt już na pierwszy rzut oka sprawiał wrażenie niedopracowanego. Autorzy zakładali na przykład, że spółdzielnia uczniowska z mocy ustawy będzie organizacją pożytku publicznego zapominając przy tym, że uzyskanie statusu OPP wiąże się ze spełnieniem wielu ważnych warunków wymaganych ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Pod koniec roku Biuro Analiz Sejmowych przedstawiło ekspertyzę na ten temat. Projektowi wytknięto kilka fundamentalnych błędów. Jednym z nich są wspomniane już przepisy, przewidujące, że członkowie spółdzielni, czyli uczniowie, będą mogli składać oświadczenia woli. Tymczasem, zgodnie z Kodeksem cywilnym osoby niepełnoletnie mają ograniczoną zdolność do podejmowania czynności prawnych, a za konsekwencje ich czynów odpowiadają opiekunowie. Zatem realizacja tych przepisów byłaby niemożliwa bez zmian w Kodeksie cywilnym na które nikt raczej by się nie zgodził.

Wątpliwości sejmowych ekspertów wzbudził również pomysł, aby spółdzielnie uczniowskie prowadziły działalność gospodarczą, co de facto oznaczałoby, że stałyby się one przedsiębiorcami wraz ze wszystkimi konsekwencjami, które są z tym faktem związane. Trudno sobie wyobrazić, że uczniowie byliby gotowi do prowadzenia regularnej działalności gospodarczej i wypełnienia na przykład standardów księgowości. A już zupełnie nie możliwe byłoby wyegzekwowanie odpowiedzialności za straty z tytułu działalności gospodarczej. Członkowie spółdzielni będąc osobami niepełnoletni takiej odpowiedzialności ponosić nie mogą.

Podsumowując, analiza projektu ustawy o spółdzielniach uczniowskich skłoniła sejmowych ekspertów do rekomendacji, aby zaniechać dalszych prac legislacyjnych. Projekt nie został jeszcze wycofany, jednak w obliczu argumentów Biura Analiz Sejmowych i innych zastrzeżeń, raczej nie ma szans, żeby został on uchwalony. Sama idea stworzenia odrębnych regulacji dla spółdzielni uczniowskich (czy to w nowej ustawie, czy w innych obowiązujących już przepisach) wydaje się jednak dobra, jeśli tylko nie będą to regulacje nadmierne skomplikowane i nie będą naruszać obowiązującego porządku prawnego.

Autor: Grzegorz Makowski

Źródło: materiały własne, Sejm RP
 

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zapraszamy na stronę www.isp.org.pl/kompas