Poziom aktywności obywatelskiej młodych ludzi od pewnego czasu jest jednym z ważniejszych tematów dyskusji o stanie naszej demokracji. Młodzi nie chodzą na wybory i nie ufają politykom. Potrafili jednocześnie wyjść masowo na ulice, by zaprotestować przeciw ograniczeniu ich prywatnej wolności i wkraczaniu państwa w ich sprawy osobiste. Jednocześnie są pierwszym pokoleniem, które pamięta wyłącznie czas wzrastającego dobrobyty, który zaczął się po wejściu Polski do Unii Europejskiej, a obce są im doświadczenia kryzysu ekonomicznego i galopującej inflacji lat 90-ych XX wieku. To młodzi najczęściej wyrażają też zainteresowanie poglądami antysystemowymi i popierają radykalne opcje polityczne...
W jakim kierunku zmierza więc rozwój postaw obywatelskich młodych Polek i Polaków? Z jakimi ideami się utożsamiają? W jaki sposób angażują się w życie publiczne? Jakie sfery życia są ważne dla młodych ludzi przy ocenie perspektyw własnej przyszłości? To tylko niektóre z pytań, na które staramy się odpowiedzieć w raporcie, opartym na wynikach badania przeprowadzonego w Polsce przez ISP i National Democratic Institute (NDI) wśród młodzieży w wieku 16-29 lat.
Kluczowe obserwacje • Najmłodsi obywatele (w wieku od szesnastu do dziewiętnastu lat) są najbardziej niezadowoleni z sytuacji politycznej i zdystansowani wobec tradycyjnych instytucji życia demokratycznego – nie chcą wstępować do partii politycznych i nie ufają żadnym tradycyjnym mediom. W rezultacie nie mają żadnego sposobu czy narzędzia tworzenia wspólnego zrozumienia w kluczowych kwestiach, które leżą u podstaw życia ich wspólnoty politycznej.
• Młodzi ludzie deklarują jednocześnie niechęć do podjęcia jakiegoś działania, żeby zmienić krytykowaną sytuację, choćby przez zaangażowanie w partiach politycznych, które postrzegają, ogólnie mówiąc, jako zepsute.
• Niezależnie od tego, że Internet stanowi dla młodych obywateli naturalne środowisko życia prywatnego oraz publicznego, wciąż wolą oni pozasieciowe sposoby aktywności obywatelskiej – brak zaufania do różnych instytucji publicznych (w tym mediów) może być jedną z przyczyn zaistnienia tej sytuacji.
• Zdecydowana większość młodych Polaków obu płci deklaruje, że są w jakiś sposób zainteresowani polityką i sprawami publicznymi, ale ze względu na brak wiary w instytucje pośredniczące starają się raczej zdobywać informacje na własną rękę. Decydują się także przyjmować rolę odległych obserwatorów i nie myślą o samodzielnym zaangażowaniu w życie publiczne, zwłaszcza w działania prowadzone przez partie polityczne.
• Ponieważ najważniejszym źródłem informacji o sprawach publicznych dla młodych ludzi jest sieć – Facebook i portale internetowe – są oni najbardziej narażeni na profilowanie i manipulowanie za pomocą treści internetowych przez ekspertów pracujących z dużymi pakietami danych (big data), a także na zamknięcie we własnych bańkach informacyjnych.
• Młodzi Polacy prezentują stosunkowo silne postawy prodemokratyczne i antyautorytarne: 90% preferuje demokratyczny system rządzenia, ale wciąż około 20% byłoby gotowe przystać na niedemokratyczną formę rządów. Zdecydowana większość uważa, że demokracja jest najlepszym możliwym systemem politycznym, większość jednak poświęciłaby pewne demokratyczne zasady na rzecz bezpieczeństwa, a 40% zrobiłoby to samo w celu uzyskania wyższego standardu życia.
• Młode Polki są bardziej otwarte na różnorodność kulturową i bardziej demokratycznie nastawione niż młodzi Polacy. Również najmłodsi badani (w wieku od szesnastu do dziewiętnastu lat) są znacznie liberalniej nastawieni do większości zagadnień związanych z kulturą i pozytywniej postrzegają Unię Europejską. Z drugiej strony ta sama grupa wiekowa jest również najbardziej wrażliwa na propagandę szerzącą strach przed uchodźcami i terroryzmem.
• Zdecydowana większość młodych obywateli czuje się dumna z polskiej historii, ale prawie dwie trzecie nie podziela opinii, że prawdziwy Polak powinien być katolikiem. Mimo to poczucie tożsamości z własną religią jest ciągle silne, plasując się na trzecim miejscu – tuż za utożsamianiem się z własnym narodem i Europą.
• Badana grupa wydaje się odporna na treści propagandowe pochodzące spoza Unii Europejskiej i prezentuje opinie zgodne z interesem europejskim w wybranych kwestiach geopolitycznych: dotyczące sankcji nałożonych na Rosję, oceny agresywnej polityki zagranicznej tego państwa czy ewentualnego zagrożenia suwerenności narodowej Polski przez jej członkostwo w Unii Europejskiej. Inaczej jest jedynie z oceną pozytywnego wpływu imigrantów na polskie społeczeństwo, z czym nie zgadza się zdecydowana większość młodych Polaków obu płci. Potwierdza to ich bardzo negatywne nastawienie do obcokrajowców, pokazując jednocześnie wpływ treści dominujących w polskiej debacie politycznej, w której brakuje wyraźnych obrońców różnorodności kulturowej.
• Młodzi Polacy obu płci uznają opiekę zdrowotną, koszty utrzymania i system emerytalny za najważniejsze problemy do rozwiązania w Polsce. W dalszej kolejności wskazują na korupcję i upadek demokracji. Zagrożenia dla kultury narodowej, ochrona środowiska i równouprawnienie płci są sprawami uznawanymi za najmniej palące (ale za ważne uznaje je nadal ponad jedna trzecia młodych obywateli). Sytuacja taka pozwala przyjąć, że najmłodsi wyborcy, uznając wypracowane w Polsce demokratyczne procedury za pewnik, mogą oczekiwać od polityków wprowadzenia kraju na kolejny etap rozwoju, w którym większy nacisk będzie położony na systemowe wyrównywanie różnic społecznych.
===================
Media o tym badaniu:
Tygodnik Polityka:
Dumni i uprzedzeni Według badania ISP młodzi oczekują od polityków przede wszystkim zapewnienia usług społecznych na wysokim poziomie i odpowiedniej jakości życia. „Jeżeli pojawiłby się polityk, który by zagospodarował tę potrzebę a jednocześnie liberalny w kwestiach kulturowych, mógłby zyskać poparcie wśród najmłodszych wyborców, także takich, którzy do tej pory nie chodzili na wybory. (…) Musi to być ktoś, kto się zaprezentuje jako nowy, bo poziom zdegustowania młodych do obecnych na scenie politycznej partii jest olbrzymi. (…) Obawiam się jednak, że z drugiej strony młodych może przyciągnąć ten, kto będzie grał na negatywnych emocjach, na strachu przed obcymi w połączeniu z dumą narodową.” Serdecznie polecamy lekturę tygodnika Polityka, w którym nasz analityk, Filip Pazderski, opowiada o stosunku młodych Polek i Polaków do demokracji i aktywności obywatelskiej.
WIĘCEJ> 
