Jeszcze w kwietniu pod obrady Sejmu ma trafić projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, który przewiduje włączenie dzieci z Ukrainy do polskiego systemu edukacji i powiązanie z tym wypłaty świadczenia 800 +.
- Polski rząd powinien przeprowadzić pogłębione konsultacje z rządem Ukrainy w sprawie przestrzegania obowiązku szkolnego przez dzieci z Ukrainy i możliwości jego weryfikacji, uważają eksperci Instytutu Spraw Publicznych.
Przedłużająca się niepewność sytuacji dzieci i młodzieży z Ukrainy przebywających w Polsce w związku z trwającą wojną obronną z Rosją odbija się negatywnie na ich rozwoju i edukacji. Spora grupa dzieci i młodzieży ukraińskiej przebywającej w Polsce uczęszcza do polskich szkół, część korzysta tylko z programów online oferowanych przez Ukrainę. A jeszcze kolejna grupa korzysta z obu ofert – polskiej i ukraińskiej. Brakuje jednak rzetelnych danych o tych, którzy nie korzystają z żadnego systemu.
Dla polskich szkół, które trapi wiele innych bolączek jak braki kadrowe, przeładowanie podstawy programowej, przyjęcie dodatkowych tysięcy dzieci uchodźczych oznacza dodatkowe obciążenie. Nadal za mało mamy asystentów kulturowych, kursów językowych i przygotowawczych. W szkołach dochodzi do sytuacji konfliktowych i do dyskryminacji ze względu na pochodzenie. Utrzymywanie się tego stanu rzeczy w długiej (nie wiadomo, jak długiej) perspektywie pogłębi problemy rozwojowe i edukacyjne dzieci i młodzieży z Ukrainy. Sprawi też trudności ze skuteczną integracją z polskimi rówieśnikami, z przystosowaniem do życia w polskim społeczeństwie czy odnalezieniem się w przyszłości na tutejszym rynku pracy. Taka sytuacja może też prowadzić do różnego rodzaju napięć między społecznościami polskimi i ukraińskimi, a nawet do radykalizacji nastrojów, która będzie znajdować swoje ekspresje w różnych formach (w tym w popieraniu nacjonalistycznych ugrupowań).
Dlatego sprawa ta wymaga uporządkowania poprzez przygotowanie polskiego systemu szkolnictwa do realizacji obowiązku szkolnego także przez dzieci i młodzież z Ukrainy - analogicznie do obowiązku, któremu podlegają polskie dzieci i młodzież. Polski rząd powinien przeprowadzić pogłębione konsultacje z rządem Ukrainy w tej sprawie. Jednym z istotnych elementów rozmów powinna być wymiana informacji i danych między polskimi i ukraińskimi kuratoriami na temat realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież przebywające w Polsce. Rozwiązanie to powinno być komunikowane w kontekście wsparcia udzielanego przez Polskę w zakresie potrzeb i szans rozwojowych dzieci ukraińskich jako część szerszego wsparcia dla naszych sąsiadów w kontekście toczącej się wojny. Taka forma komunikatu powinna być kontrą dla tożsamościowego dyskursu wskazującego na zagrożenie "polonizacji" tej grupy.
Ważnym elementem przystosowania polskiego szkolnictwa do obowiązkowego włączenia uczniów ukraińskich powinny być szerokie konsultacje z podmiotami, które już teraz pracują z ukraińskimi rodzinami. W wielu miejscach w Polsce mamy już wieloletnie doświadczenie i konkretne, sprawdzone rozwiązania, po które warto sięgnąć. Organizacje pomocowe, społeczność ukraińska w Polsce i wiele międzynarodowych instytucji włożyły wiele wysiłku w wsparcie ukraińskich dzieci i młodzieży.
Na poziomie praktycznym należy też wspólnie z władzami Ukrainy zastanowić się jaki mechanizm weryfikacji przestrzegania obowiązku szkolnego byłby skuteczny. Obecnie polski rząd dysponuje jedynie mechanizmem wnioskowania i wypłaty świadczenia rodzinnego 800+, co ma swoje ograniczenia, ale wydaje się jedynym potencjalnie działającym narzędziem. Nie można wykluczyć, że konsultacje z rządem Ukrainy pozwoliłoby wypracować inne mechanizmy weryfikacji przestrzegania obowiązku szkolnego.
Małgorzata Kopka-Piątek- Dyrektorka Programu Polityki Europejskiej i Migracyjnej w ISP Dominik Owczarek - Dyrektor Programu Polityki Społecznej w ISP Anna Dolińska – ekspertka ISP Katarzyna Chimiak – ekspertka ISP
