Potrzeba procesu reform UE w kontekście zbliżającego się jej rozszerzenia jest powszechnie dyskutowana, ale tymczasem brak jasnej odpowiedzi, jak miałaby wyglądać UE27+.
Nie mamy tymczasem na stole wspólnej wizji i prostych rozwiązań dla Unii odpornej na kryzysy, gwarantującej swoim obywatelom i obywatelkom przestrzeń bezpieczeństwa, wolności i sprawiedliwości. W stolicach krajów członkowskich oraz instytucjach unijnych debatowane są propozycje obejmujące reformy instytucjonalne czy kompetencyjne. Ważnym krokiem na tej wyboistej drodze była niedawno przegłosowana rezolucja Parlamentu Europejskiego.
O tym jak duże jest zapotrzebowanie na dyskusję publiczną w Warszawie mogliśmy przekonać się podczas debaty zorganizowanej przez ISP i Akademię Europejską z Berlina. Do dyskusji zaprosiliśmy dr hab. Agnieszką Cianciarę, z Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Franka Burgdoerfera z Sieci Ruch Europejski Niemcy. Wydarzenie miało format dyskusji fishbowl (akwarium). Po wprowadzających wypowiedziach panelistów, na scenę zaprosiliśmy chętnych z publiczności. Zajmując miejsce w panelu, obok zaproszonych prelegentów, mogli włączyć się do dyskusji zadając pytanie lub komentując poprzednie wypowiedzi. Rozmowa była bardzo dynamiczna i wielowątkowa. I tak w 100 minut poruszyliśmy kwestie tak zasadnicze jak gotowość na kolejne rozszerzenie, czy UE zdążyła ‘przetrawić’ największą dotąd falę rozszerzenia z 2004 roku? Padło pytanie o zasadność przyłączenia i stan zaawansowania koniecznych reform w krajach bałkańskich czy Ukrainie. Wiele miejsca zajęły decyzje podejmowane przez instytucje unijne i ich wpływ na życie konkretnych grup społecznych czy zawodowych. Za konkretny przykład posłużył trwający już od miesiąca strajk przewoźników polskich na granicy z Ukrainą, którzy domagają się zniesienia specjalnych uprawnień dla transportu ukraińskiego, które stanowią sporą konkurencję dla polskich firm. Tematem rozmowy był nie tylko sam mechanizm podejmowania decyzji wraz argumentami za i przeciw jednomyślności czy kwalifikowanej większości. Ważną kwestią były też kompetencje wspólnotowe czy sposób finansowania konkretnych polityk. Nie brakowało też refleksji o pozycji Unii w szerszym, globalnym kontekście, w obliczu toczących się wojen czy zapędów imperialnych ważnych politycznych aktorów.
W wielu wypowiedziach i poruszanych tematach szczególnie wybrzmiała zmieniająca się rola Polski. Perspektywa przyjęcia nowych członków UE, w tym bliskiego i ważnego sąsiada, rozpatrywana jest z jednej strony z pozycji kraju członkowskiego, który dba o interesy własne i wspólnoty w obecnym kształcie, z drugiej zaś nadal żywe jest nad Wisłą wspomnienie procesu akcesyjnego, przez który przeszło polskie państwo, społeczeństwo czy gospodarka. To podwójne spojrzenie pozwala zrozumieć potrzeby krajów kandydujących i obawy niektórych krajów członkowskich przed przyjmowaniem kolejnych członków i związanych z tym wyzwaniami w zakresie funkcjonowania czy finansowania wspólnoty.
Dalsza integracja UE jak i kolejne rozszerzanie, nawet przy największym zaangażowaniu kandydatów i otwartości krajów członkowskich, będzie procesem długim, wymagającym wspólnej debaty i wspólnych decyzji. Instytut Spraw Publicznych będzie te procesy monitorował i zabiegał o włączenie głosu szerokiej opinii publicznej w kolejnych wydarzeniach, na które już teraz serdecznie zapraszamy!
